متن سخنرانی ویکتور هوگو در مجلس فرانسه در سال ۱۸۵۰ که از آن به‌عنوان یکی از تاثیرگذارترین سخنرانی‌های تاریخ یاد می‌شود:
برای پی‌ریزی جامعه‌ای بکوشیم که در آن حکومت بیشتر از یک قاتل عادی حق قاتل شدن نداشته باشد، و وقتی که به‌صورت حیوانی درنده عمل کند، با خودش نیز چون حیوانی درنده عمل شود.
برای پی‌ریزی جامعه‌ای بکوشیم که در آن جای کشیش در کلیسای خودش باشد و جای دولت در مراکز کار خودش، نه حکومت در موعظه‌ی مذهبی کشیشان دخالت کند و نه مذهب به بودجه و سیاست دولت کاری داشته باشد.
برای پی‌ریزی جامعه‌ای بکوشیم که در آن، همچنان که قرن گذشته ما قرن اعلام تساوی حقوق مردان بود، قرن حاضر ما قرن اعلام برابری کامل حقوقی زنان با مردان باشد.
برای پی‌ریزی جامعه‌ای بکوشیم که در آن آموزش عمومی و رایگان، از دبستان گرفته تا کلژدوفرانس، همه‌جا راه را به یکسان بر استعدادها و آمادگی‌ها بگشاید. هرجا که فکری باشد کتابی نیز باشد. نه یک روستایی بی‌دبستان باشد، نه یک شهر بی‌دبیرستان، نه یک شهرستان بی‌دبیرستان، و همه‌ی این‌ها زیر نظر و مسئولیت حکومت لائیک، حکومت کاملا لائیک،حکومتی منحصرا لائیک باشد.
برای پی‌ریزی جامعه‌ای بکوشیم که در آن بلای ویرانگری به‌نام گرسنگی جایی نداشته باشد. شما قانونگزاران، از من بشنوید که فقر آفت یک طبقه نیست، بلای همه‌ی جامعه است. رنج فقر تنها رنج یک فقیر نیست، ویرانی یک اجتماع است. احتضار طولانی فقیر است که مرگ حاد توانگر را به دنبال می‌آورد. فقر بدترین دشمن نظم و قانون است. فقر نیز، همانند جهل، شبی تاریک است که الزاما می‌باید سپیده‌ای بامدادی در پی داشته باشد.

ویکتور هوگو، سخنرانی در مجمع قانون‌گزاری فرانسه، ۱۵ ژانویه ۱۸۵۰.
نگاره: Étienne Carjat (commons.wikimedia.org)
گردآوری: فرتورچین