خانواده‌ی نیزگان‌ماسه Ammodytidae، خانواده‌ای از زیرراسته‌ی زهرماهی‌سانیان، از راسته‌ی زهرماهی‌سانان و از رده‌ی پرتوبالگان هستند. از برجسته‌ترین گونه‌های این خانواده می‌توان نیزه‌ماسه‌ی شمالگان و مارماهی‌ماسه‌ی بزرگ را نام برد. گونه‌های خانواده‌ی نیزگان‌ماسه در آب‌های اقیانوس‌های شمالگان، هند، اطلس و آرام زندگی می‌کنند. این جانوران بدنی دراز، باریک و پوشیده از پولک دارند. همچنین آنان باله‌ی دُمی دوشاخه، پوزه‌ای نوک‌تیز و چشمانی کم‌وبیش درشت دارند. نیزه‌ماسه‌ها همانند آفتاب‌پرست‌ها می‌توانند هر چشم خود را جدا از یکدیگر حرکت داده و دو سوی ناهمسان را ببینند. همه‌ی گونه‌های این خانواده دندان و بادکنکِ شناوری ندارند. همچنین بسیاری از گونه‌ها باله‌ی شکمی ندارند. باله‌های پشتی و مخرجی این ماهی‌ها دراز و بدون خار هستند. بیشتر گونه‌های این خانواده دریازی هستند، ولی در میان آنان گونه‌های آب لب‌شور نیز یافت می‌شود. نیزه‌ماسه‌ی آبشش با درازای ۱۱/۶ سانتی‌متر و مارماهی‌ماسه‌ی بزرگ با درازای ۳۵ سانتی‌متر، کوچک‌ترین و بزرگ‌ترین گونه‌های خانواده‌ی نیزگان‌ماسه به‌شمار می‌روند. در این نوشته با ۵ گونه‌ی این خانواده آشنا می‌شویم.

سرده‌ی نیزه‌ماسه‌ها Ammodytes

نام: نیزه‌ماسه‌ی شمالگان Arctic sand lance
نام علمی: Ammodytes hexapterus
پایندگی: گونه‌ی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۰ تا ۲۷۵ متری (بیشتر ۳۰ تا ۱۰۰ متری) آب‌های معتدل اقیانوس‌های شمالگان، آرام و اطلس (شمالگان، شمال غربی و شمال شرقی اقیانوس آرام: در کرانه‌های ایالت آلاسکا تا دریای ژاپن در شرق قاره‌ی آسیا و ایالت کالیفرنیای کشور آمریکا در غرب آمریکای شمالی، غرب اقیانوس اطلس: در کرانه‌های شمالی استان کبک کشور کانادا تا ایالت کارولینای شمالی در شرق کشور آمریکا در شرق آمریکای شمالی)
اندازه: وزن ۱۰۰ گرم، بدن به درازای ۳۰ سانتی‌متر
نگاره: Joel Sartore

نام: نیزه‌ماسه‌ی آرام Pacific sand lance
نام علمی: Ammodytes personatus
پایندگی: گونه‌ی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۰ تا ۱۷۲ متری آب‌های معتدل شمال اقیانوس آرام (شمال غربی اقیانوس آرام: در کرانه‌های کشور ژاپن در شرق قاره‌ی آسیا، شمال شرقی اقیانوس آرام: در کرانه‌های جنوبی ایالت کالیفرنیای کشور آمریکا تا غرب گروه‌جزیره‌ی آلیوتی وابسته به ایالت آلاسکا در غرب آمریکای شمالی)
اندازه: بدن به درازای ۱۵ سانتی‌متر
نگاره: Wendy Feltham

نام: مارماهی‌ماسه‌ی کوچک Lesser sand eel
نام علمی: Ammodytes tobianus
پایندگی: گونه‌ی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱ تا ۹۶ متری آب‌های معتدل شمال شرقی اقیانوس اطلس (در کرانه‌های شهر مورمانسک در شمال غربی کشور روسیه تا کشور اسپانیا در شمال و غرب قاره‌ی اروپا)
اندازه: بدن به درازای ۲۰ سانتی‌متر
نگاره: Hakon

سرده‌ی Ammodytoides

نام: نیزه‌ماسه‌ی جیل Gill's sand lance
نام علمی: Ammodytoides gilli
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری شرق مرکز اقیانوس آرام (در کرانه‌های کشور مکزیک تا کشور پاناما در غرب آمریکای شمالی)
اندازه: بدن به درازای ۱۱/۶ سانتی‌متر
نگاره: Ross Robertson

سرده‌ی Hyperoplus

نام: مارماهی‌ماسه‌ی بزرگ Greater sand-eel
نام علمی: Hyperoplus immaculatus
پایندگی: گونه‌ی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های معتدل شمال شرقی اقیانوس اطلس (در کرانه‌های جزیره‌های بریتانیا و کانال مانش تا شمال شاخاب بیسکی در غرب قاره‌ی اروپا)
اندازه: بدن به درازای ۳۵ سانتی‌متر
نگاره: Christopher Shepherd

بن‌مایگان: wikipedia - fishbase
گردآوری: فرتورچین