خانواده‌ی تفنگچی‌ماهیان Caesionidae، خانواده‌ای از زیرراسته‌ی سوف‌ماهی‌سانیان، از راسته‌ی سوف‌ماهی‌سانان و از رده‌ی پرتوبالگان هستند. از برجسته‌ترین گونه‌های این خانواده می‌توان ماهی‌های تفنگچی پشت‌زرد، نوارتیره و گلگون را نام برد. گونه‌های خانواده‌ی تفنگچی‌ماهیان در آب‌های گرمسیری اقیانوس‌های هند و آرام زندگی می‌کنند. این جانوران بدنی کشیده، چهارگوش یا دوکی‌مانند، فشرده و پوشیده از پولک دارند. همچنین آنان چشمانی کم‌وبیش درشت، دهانی کوچک و بیرون‌زده و باله‌ی دُمی دو شاخه با لوب‌های نوک‌تیز دارند. برخی از گونه‌های این خانواده در پهلوهای‌شان نوارهایی دارند. برخی نیز لکه‌هایی سیاه در باله‌ی دُمی‌شان دارند. ولی در کنار باله‌های سینه‌ای همه‌ی آنان لکه‌ای سیاه دیده می‌شود. این ماهی‌ها روزگرد و گروه‌زیست هستند. خوراک آنان نیز زئوپلانکتون‌هاست. بیشتر گونه‌های این خانواده دریازی هستند، ولی در میان آنان گونه‌های آب لب‌شور نیز یافت می‌شود. ماهی تفنگچی باریک با درازای ۱۸ سانتی‌متر و ماهی تفنگچی دُم‌زرد شکم‌سرخ با درازای ۶۰ سانتی‌متر، کوچک‌ترین و بزرگ‌ترین گونه‌های خانواده‌ی تفنگچی‌ماهیان به‌شمار می‌روند. در این نوشته با ۱۸ گونه‌ی این خانواده آشنا می‌شویم.

سرده‌ی Caesio

نام: ماهی تفنگچی طلایی و آبی Blue and gold fusilier
نام علمی: Caesio caerulaurea
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱ تا ۵۰ متری آب‌های گرمسیری دریای سرخ و اقیانوس‌های هند و آرام (در کرانه‌های شرقی قاره‌ی آفریقا تا کشور جزیره‌ای ساموآ در قاره‌ی اقیانوسیه، همچنین در کرانه‌های کشور ژاپن در شرق قاره‌ی آسیا تا گروه‌جزیره‌ی کالدونیای نو (از سرزمین‌های فرادریایی فرانسه) در قاره‌ی اقیانوسیه)
اندازه: وزن ۱/۶ کیلوگرم، بدن به درازای ۴۵/۴ سانتی‌متر
نگاره: Oceanic Society

نام: ماهی تفنگچی خط‌خطی Striated fusilier
نام علمی: Caesio striata
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۲ تا ۳۰ متری آب‌های گرمسیری غرب اقیانوس هند (در کرانه‌های کشورهای پیرامون دریای سرخ تا دریای عرب در غرب قاره‌ی آسیا)
اندازه: بدن به درازای ۲۵ سانتی‌متر
نگاره: Jim Greenfield

نام: ماهی تفنگچی خط‌گونه‌گون Variable-lined fusilier
نام علمی: Caesio varilineata
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۲ تا ۲۵ متری آب‌های گرمسیری اقیانوس هند (در کرانه‌های شرقی قاره‌ی آفریقا و همچنین کرانه‌های کشورهای پیرامون دریاهای سرخ و عرب و شاخاب فارس در غرب قاره‌ی آسیا تا غرب کشور اندونزی در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا)
اندازه: بدن به درازای ۴۰ سانتی‌متر
نگاره: Nikolai Vladimirov

نام: ماهی تفنگچی سوئِز Suez fusilier
نام علمی: Caesio suevica
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۲ تا ۲۵ متری آب‌های گرمسیری اقیانوس هند (در کرانه‌های کشورهای پیرامون دریای سرخ تا دریای عرب در غرب قاره‌ی آسیا)
اندازه: بدن به درازای ۳۵ سانتی‌متر
نگاره: Plongez-Pépère

نام: ماهی تفنگچی پشت‌آبی و زرد Yellow and blueback fusilier
نام علمی: Caesio teres
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۵ تا ۵۰ متری آب‌های گرمسیری اقیانوس هند و غرب اقیانوس آرام (در کرانه‌های شرقی قاره‌ی آفریقا تا جزیره‌های لاین در قاره‌ی اقیانوسیه)
اندازه: بدن به درازای ۴۰ سانتی‌متر
نگاره: Rickard Zerpe

نام: ماهی تفنگچی پشت‌زرد Yellowback fusilier
نام علمی: Caesio xanthonota
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۰ تا ۵۰ متری آب‌های گرمسیری اقیانوس هند (در کرانه‌های شرقی قاره‌ی آفریقا تا کشور اندونزی در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا)
اندازه: بدن به درازای ۴۰ سانتی‌متر
نگاره: Jim Greenfield

نام: ماهی تفنگچی دُم‌زرد شکم‌سرخ Redbelly yellowtail fusilier
نام علمی: Caesio cuning
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱ تا ۶۰ متری آب‌های گرمسیری اقیانوس هند و غرب اقیانوس آرام (در کرانه‌های کشور جزیره‌ای سری‌لانکا در جنوب قاره‌ی آسیا تا کشور جزیره‌ای وانواتو در قاره‌ی اقیانوسیه، همچنین در کرانه‌های کشور ژاپن در شرق قاره‌ی آسیا تا استرالیا در قاره‌ی اقیانوسیه)
اندازه: بدن به درازای ۶۰ سانتی‌متر
نگاره: Rickard Zerpe

نام: ماهی تفنگچی مهتابی Lunar fusilier
نام علمی: Caesio lunaris
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۰ تا ۵۰ متری آب‌های گرمسیری اقیانوس هند و غرب اقیانوس آرام (در کرانه‌های کشورهای پیرامون دریای سرخ و شاخاب فارس و همچنین کرانه‌های شرقی قاره‌ی آفریقا تا کشور جزیره‌ای جزایر سلیمان در قاره‌ی اقیانوسیه و شمال تا ژاپن در شرق قاره‌ی آسیا)
اندازه: بدن به درازای ۴۰ سانتی‌متر
نگاره: Rickard Zerpe

سرده‌ی Slender

نام: ماهی تفنگچی باریک Slender fusilier
نام علمی: Gymnocaesio gymnoptera
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۰ تا ۵۰۰ متری آب‌های گرمسیری اقیانوس هند و غرب اقیانوس آرام (در کرانه‌های کشورهای پیرامون دریای سرخ و همچنین کرانه‌های شرقی قاره‌ی آفریقا تا کشور جزیره‌ای فیجی در قاره‌ی اقیانوسیه و شمال تا کشور فیلیپین در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا)
اندازه: بدن به درازای ۱۸ سانتی‌متر
نگاره: Jim Greenfield

سرده‌ی کبودباله‌ها Pterocaesio

نام: ماهی تفنگچی نوارتیره Dark-banded fusilier
نام علمی: Pterocaesio tile
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱ تا ۶۰ متری آب‌های گرمسیری اقیانوس‌های هند و آرام (در کرانه‌های شرقی قاره‌ی آفریقا تا جزیره‌های آسترل و گروه‌جزیره‌ی توآموتو وابسته به پلی‌نزی فرانسه (از سرزمین‌های فرادریایی فرانسه) در قاره‌ی اقیانوسیه و شمال تا کشور ژاپن در شرق قاره‌ی آسیا)
اندازه: بدن به درازای ۳۰ سانتی‌متر
نگاره: Benoit LALLEMENT

نام: ماهی تفنگچی نوارطلایی Goldband fusilier
نام علمی: Pterocaesio chrysozona
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۲ تا ۲۵ متری آب‌های گرمسیری اقیانوس هند و غرب اقیانوس آرام (در کرانه‌های کشورهای پیرامون دریای سرخ و همچنین کرانه‌های شرقی قاره‌ی آفریقا تا استرالیا در قاره‌ی اقیانوسیه)
اندازه: بدن به درازای ۲۱ سانتی‌متر
نگاره: -

نام: ماهی تفنگچی دوخط Double-lined fusilier
نام علمی: Pterocaesio digramma
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۰ تا ۵۰ متری آب‌های گرمسیری غرب اقیانوس آرام (در کرانه‌های کشورهای اندونزی و غرب استرالیا تا گروه‌جزیره‌ی کالدونیای نو (از سرزمین‌های فرادریایی فرانسه) در قاره‌ی اقیانوسیه و شمال تا کشور ژاپن در شرق قاره‌ی آسیا)
اندازه: بدن به درازای ۳۰ سانتی‌متر
نگاره: Ian Shaw

نام: ماهی تفنگچی گلگون Ruddy fusilier
نام علمی: Pterocaesio pisang
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱ تا ۱۰۰ متری آب‌های گرمسیری اقیانوس هند و غرب اقیانوس آرام (در کرانه‌های شرقی قاره‌ی آفریقا تا کشور جزیره‌ای فیجی در قاره‌ی اقیانوسیه)
اندازه: بدن به درازای ۲۱ سانتی‌متر
نگاره: Rickard Zerpe

نام: ماهی تفنگچی نوارپهن Wide-band fusilier
نام علمی: Pterocaesio lativittata
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۰ تا ۵۰ متری آب‌های گرمسیری اقیانوس هند و غرب مرکز اقیانوس آرام (اقیانوس هند: در کرانه‌های گروه‌جزیره‌ی چاگوس (از سرزمین‌های فرادریایی بریتانیا) تا جزیره‌ی کریسمس و گروه‌جزیره‌ی کوکوس (از سرزمین‌های فرادریایی استرالیا)، غرب مرکز اقیانوس آرام: در کرانه‌های کشورهای فیلیپین و پاپوآ گینه‌ی نو)
اندازه: بدن به درازای ۲۳ سانتی‌متر
نگاره: Mark Rosenstein

نام: ماهی تفنگچی دُم‌بزرگ Bigtail fusilier
نام علمی: Pterocaesio marri
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱ تا ۳۰ متری آب‌های گرمسیری اقیانوس‌های هند و آرام (در کرانه‌های شرقی قاره‌ی آفریقا تا جزیره‌های مارکیز وابسته به پلی‌نزی فرانسه (از سرزمین‌های فرادریایی فرانسه) در قاره‌ی اقیانوسیه)
اندازه: بدن به درازای ۳۵ سانتی‌متر
نگاره: Shigeru Harazaki

نام: ماهی تفنگچی رندال Randall's fusilier
نام علمی: Pterocaesio randalli
پایندگی: گونه‌ی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱ تا ۳۰ متری آب‌های گرمسیری اقیانوس هند و غرب اقیانوس آرام (در کرانه‌های کشورهای پیرامون دریای آندامان تا کشور فیلیپین در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا)
اندازه: بدن به درازای ۲۵ سانتی‌متر
نگاره: Florent Charpin

نام: ماهی تفنگچی تک‌خط One-stripe fusilier
نام علمی: Pterocaesio tessellata
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱ تا ۳۰ متری آب‌های گرمسیری اقیانوس هند و غرب اقیانوس آرام (در کرانه‌های کشور جزیره‌ای سری‌لانکا در جنوب قاره‌ی آسیا تا کشور جزیره‌ای وانواتو در قاره‌ی اقیانوسیه)
اندازه: بدن به درازای ۲۵ سانتی‌متر
نگاره: Jim Greenfield

نام: ماهی تفنگچی سه‌خط Three-stripe fusilier
نام علمی: Pterocaesio trilineata
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱ تا ۳۰ متری آب‌های گرمسیری اقیانوس‌های هند و آرام
اندازه: بدن به درازای ۲۰ سانتی‌متر
نگاره: Ian Shaw

بن‌مایگان: wikipedia - fishbase
گردآوری: فرتورچین