نام: اِفِسوس Ephesus
گونه: فرهنگی
تاریخ ثبت: ۲۰۱۵
شماره‌ی ثبت: ۱۰۱۸
کشور: ترکیه
جایگاه: شهر سلجوق، استان ازمیر
گستره: ۶۶۲/۶۲ هکتار
ساخت: سده‌ی ۱۰ پ.م (پایه‌گذاری)
به فرمان: آندروکلوس شاهزاده‌ی آتن
شیوه‌ی معماری: یونان باستان، روم باستان
درباره‌ی میراث: ویرانه‌های شهر افسوس در ۳ کیلومتری جنوب غربی شهر «سلجوق» جای گرفته و یکی از شهرهای منطقه‌ی باستانی «ایونیا» به‌شمار می‌رود. «ایونیا» در گذشته به بخش «آسیای کوچکِ» یونان باستان گفته می‌شد و ویرانه‌های شهر افسوس یکی از بزرگ‌ترین یادگارهای به‌جای مانده از یونانیان در شرق دریای مدیترانه است.
شهر افسوس نخستین بار در سده‌ی ۱۰ پ.م به‌دست مردمان یونانی «آتیک» و «ایونی» ساخته شد. پس از آن و از سال ۱۲۹ پ.م بخشی از «جمهوری روم» و از سال ۲۷ پ.م بخشی از «امپراتوری روم» گردید. این شهر در سال ۲۶۳ میلادی به‌دست «گوت‌ها» ویران شد. «گوت‌ها» یکی از تیره‌های «ژرمن شرقی» بودند که در سده‌های ۳ و ۴ میلادی به امپراتوری روم می‌تاختند. پس از آن شهر بازسازی شد، ولی هیچ‌گاه شکوه پیشین خود را بازنیافت. همچنین زمین‌لرزه‌ای در سال ۶۱۴ میلادی این شهر را تا اندازه‌ای ویران کرد. سرانجام در سال‌های پایانی سده‌ی ۱۵ میلادی شهر برای همیشه متروکه و رها شد.
در گذشته‌ی دور دانشمندان، فیلسوفان و نامداران بزرگی در این شهر زندگی می‌کردند. برخی از برجسته‌ترینِ آنان، به‌همراه سال‌های زندگانی‌شان بر این پایه‌اند:

• هراکلیتوس، فیلسوف یونانی (سال ۵۴۴ تا ۴۸۴ پ.م)
• کالینوس، شاعر یونانی (سده‌ی ۷ پ.م)
• هیپوناکس، شاعر یونانی (سده‌ی ۶ پ.م)
• زوکسیس، نقاش یونانی (سده‌ی ۵ و ۴ پ.م)
• پارهاسیوس، نقاش یونانی (سده‌ی ۵ و ۴ پ.م)
• زنودوتوس، دستور زبان‌نویس یونانی (سال ۳۳۰ تا ۲۶۰ پ.م)
• آگاسیاس، تندیسگر یونانی (سده‌ی ۲ و ۱ پ.م)
• مناندروس، تاریخ‌نگار یونانی (سده‌ی ۲ پ.م)
• آرتمیدوروس افسوسی، جغرافیدان یونانی (سده‌ی ۱ پ.م)
• تیبریوس یولیوس سلسوس پولمنوس، سناتور رومی (سال ۴۵ تا ۱۲۰ میلادی)
• پوبلیوس اوردئونیوس لولیانوس، فیلسوف یونانی (سده‌ی ۲ میلادی)
• روفوس، پزشک یونانی (سال ۷۰ تا ۱۱۰ میلادی)
• پولیکراتیس، اسقف روم  (سال ۱۳۰ تا ۱۹۶ میلادی)
• سورانوس، پزشک یونانی (سده‌ی ۱ و ۲ میلادی)
• آرتمیدوروس دالدیانوس، پیشگوی یونانی (سده‌ی ۲ میلادی)
• زنوفون، نویسنده‌ی یونانی (سده‌ی ۲ و ۳ میلادی)
• ماکسیموس، فیلسوف یونانی (سال ۳۱۰ تا ۳۷۲ میلادی)
• سوسیپاترا، فیلسوف یونانی (سده‌ی ۴ میلادی)
• مانوئل فایلز، شاعر بیزانسی (سال ۱۲۷۵ تا ۱۳۴۵ میلادی)

ویرانه‌های شهر افسوس دربرگیرنده‌ی دروازه‌ها، پرستشگاه‌ها، تماشاخانه‌ها، کلیساها، کتابخانه و چندین ساختمان و یادمان دیگر است. برخی از برجسته‌ترینِ آن‌ها بر این پایه‌اند:

• پرستشگاه یونانی آرتمیس: پرستشگاه آرتمیس یکی از عجایب هفتگانه‌ی جهان است. این پرستشگاه میان سال‌های ۵۵۰ تا ۵۴۰ پ.م ساخته شد و در سال ۳۵۶ پ.م به‌دست مردی یونانی به‌نام «هروستراتوس» به آتش کشیده و ویران شد. امروزه تنها پِی ساختمان و چند تکه سنگ از آن به‌جای مانده که با آن‌ها ستونی نمادین برپا شده است.
• پرستشگاه رومی هادریانوس: این پرستشگاه برای سربلندی «هادریانوس» یا «هادریان» امپراتور روم میان سال‌های ۱۱۷ تا ۱۳۸ میلادی ساخته شده است.
• پرستشگاه رومی دومیتیانوس: این پرستشگاه برای سربلندی «دومیتیانوس» یا «دومیتیان» امپراتور روم میان سال‌های ۸۱ تا ۹۶ میلادی ساخته شده است.
• پرستشگاه رومی ترایانوس: این پرستشگاه برای سربلندی «ترایانوس» یا «تراژان» امپراتور روم میان سال‌های ۱۰۴ تا ۱۱۴ میلادی ساخته شده است.
• تماشاخانه‌ی یونان باستان: این تماشاخانه‌ی بزرگ در سده‌ی ۱ پ.م ساخته شده و با ۱۸ متر بلندا، گنجایش ۲۵۰۰۰ تماشاگر داشته است.
• تماشاخانه‌ی رومی اودئون: این تماشاخانه‌ی کوچک در سده‌ی ۲ میلادی ساخته شده و گنجایش ۱۴۰۰ تا ۱۵۰۰ تماشاگر داشته است.
• کتابخانه‌ی رومی سلسوس: این کتابخانه میان سال‌های ۱۱۷ تا ۱۳۵ میلادی ساخته شده و گنجایش نگهداری ۱۲۰۰۰ طومار داشته است.
• کلیسای سنت جان: این کلیسا برای سربلندی «سنت جان» یا «یوحنای رسول» میان سال‌های ۵۴۸ تا ۵۶۵ میلادی ساخته شده است. برخی بر این باورند که آرامگاه درون کلیسا از آنِ «سنت جان» است.
• خانه‌ی مریم مقدس: برخی از پیروان کاتولیک بر این باورند که «سنت جان»، «مریم مقدس» را به این خانه آورد تا مانده‌ی زندگانی خویش را در آن سپری کند.
• غار اصحاب کهف: غاری در بیرون از دیوارهای شهر افسوس جای گرفته که گمان می‌رود جایگاه «اصحاف کهف» یا «یاران غار» بوده باشد.
• مسجد عیسی بیگ: این مسجد در سال‌های ۱۳۷۴ و ۱۳۷۵ میلادی به فرمان «آیدین اوغلو عیسی بیگ» ساخته شده است.

دیگر بخش‌های برجسته‌ی شهر افسوس این‌ها هستند: خیابان آرکادین، خیابان کورتس، میدان آگورا، دروازه‌ی مزئوس-میتریداتس، دروازه‌ی هادریانوس، دروازه‌ی هرکول، کلیسای مریم، پریتانیون یا اتاق انجمن، یادمان ممیوس، نقش‌برجسته‌ی نیکه ایزدبانوی پیروزی، خانه‌ها، حمام‌ها، آرامگاه‌ها و تابوت‌های رومی، تاق‌ها، سنگ‌نوشته‌ها و تندیس‌ها.

نمای هوایی - نگاره‌ی ۱: F.-O. Durgut

خیابان آرکادین - نگاره‌ی ۲: Anton Skrobotov

خیابان آرکادین - نگاره‌ی ۳: Philippe K

خیابان کورتس - نگاره‌ی ۴: Anton Skrobotov

خیابان کورتس - نگاره‌ی ۵: Jonathan Wolfson

دروازه‌ی مزئوس-میتریداتس - نگاره‌ی ۶: Rheins

بخش‌های به‌جای مانده از دروازه‌ی هادریانوس - نگاره‌ی ۷: Le Monde1

بخش‌های به‌جای مانده از دروازه‌ی هرکول - نگاره‌ی ۸: -

تک‌ستون برپا شده از سنگ‌های به‌جای مانده از پرستشگاه آرتمیس
نگاره‌ی ۹: Dennis Jarvis

بخش‌های به‌جای مانده از پرستشگاه هادریانوس
نگاره‌ی ۱۰: Theycallmethewanderer

بخش‌هایی از پرستشگاه هادریانوس - نگاره‌ی ۱۱: Rabe!

بخش‌های به‌جای مانده از پرستشگاه دومیتیانوس - نگاره‌ی ۱۲: Tony Jenks

بخش‌های به‌جای مانده از پرستشگاه ترایانوس - نگاره‌ی ۱۳: Sailko

تماشاخانه‌ی یونان باستان - نگاره‌ی ۱۴: -

تماشاخانه‌ی یونان باستان - نگاره‌ی ۱۵: Jean_Paul

تماشاخانه‌ی رومی اودئون - نگاره‌ی ۱۶: Melodyben

کتابخانه‌ی سلسوس - نگاره‌ی ۱۷: Benh LIEU SONG

بخش‌هایی از کتابخانه‌ی سلسوس - نگاره‌ی ۱۸: José Luiz

تندیس‌های آرته (نماد نیکویی) و سوفیا (نماد خرد) در کتابخانه‌ی سلسوس
نگاره‌ی ۱۹: Rob Stoeltje

درون کتابخانه‌ی سلسوس - نگاره‌ی ۲۰: Sailko

بخش‌های به‌جای مانده از کلیسای سنت جان - نگاره‌ی ۲۱: Lyn Gateley

آرامگاه سنت جان - نگاره‌ی ۲۲: Bernard Gagnon

بخش‌های به‌جای مانده از کلیسای مریم - نگاره‌ی ۲۳: Matthias Holländer

خانه‌ی مریم مقدس - نگاره‌ی ۲۴: Emily Shen

غار اصحاب کهف - نگاره‌ی ۲۵: Christian Bredfeldt

غار اصحاب کهف - نگاره‌ی ۲۶: Klaus-Peter Simon

بخش‌های به‌جای مانده از پریتانیون یا اتاق انجمن
نگاره‌ی ۲۷: - Ozymandias -

بخش‌های به‌جای مانده از یادمان ممیوس - نگاره‌ی ۲۸: Rheins

نقش‌برجسته‌ی نیکه ایزدبانوی پیروزی - نگاره‌ی ۲۹: Anton Skrobotov

مسجد عیسی بیگ - نگاره‌ی ۳۰: Carlos Delgado

بن‌مایگان: wikipedia
گردآوری: فرتورچین