خانواده‌ی سمندران تندابی Rhyacotritonidae، خانواده‌ای از زیرراسته‌ی سمندرسانیان پیشرفته، از راسته‌ی دُم‌دارسانان و از رده‌ی دوزیستان هستند. در این خانواده تنها ۴ گونه‌ی سمندرهای تندابی آبشاری، کلمبیا، المپیک و جنوبی جای دارند. گونه‌های خانواده‌ی سمندران تندابی تنها در شمال غربی کشور آمریکا در آمریکای شمالی یافت می‌شوند. آنان در جنگل‌های مخروطی نمناک زندگی می‌کنند. این جانوران بدنی باریک و دراز، دُمی بلند، پاهایی کوتاه، چشمانی درشت و پوزه‌ای کوتاه دارند. همچنین آنان چهار انگشت در دست‌ها و پنج انگشت در پاهای‌شان دارند. گونه‌های این خانواده شُش‌های کاهش یافته‌ای دارند، از همین روی از راه پوست و بافت پوششی دهان دم‌وبازدم انجام می‌دهند. گونه‌های خانواده‌ی سمندران تندابی همگی نیمه‌آبزی هستند. آنان می‌توانند اندام آسیب‌دیده یا جدا شده‌ی بدن خود را بازسازی کنند. در این نوشته با ۴ گونه‌ی این خانواده آشنا می‌شویم.
چند نکته برای آشنایی بیشتر با دوزیستان و سمندرها: سمندر یا آتش‌خوار جانوری دوزیست از راسته‌ی دُم‌دارسانان است. دوزیستان جانورانی خون‌سرد هستند که از دیدگاه فرگشتی میان ماهیان و خزندگان جای می‌گیرند. بیشتر دوزیستان تخم‌گذارند. نوزادی که از تخم بیرون می‌آید لارو نامیده می‌شود. لاروها گام به گام و با فرآیندی به‌نام دگردیسی به جانوری بالغ دگرگون می‌شوند. دوزیستان نوزادی خود را در آب و بزرگسالی خود را در خشکی و آب زندگی می‌کنند. آنان بدنی برهنه و بدون پولک دارند. بیشتر دوزیستان از راه شُش‌ها و پوست خود دم‌وبازدم انجام می‌دهند. پوست باید همیشه نمناک باشد تا بتواند اکسیژن را دریافت کند. اگر پوست آنان خشک شود، نمی‌توانند دم‌وبازدم انجام دهند، پس می‌میرند. اکسیژن دریافت شده از راه پوست به درون رگ‌های خونی زیر پوست می‌رود و رگ‌ها نیز اکسیژن را به بخش‌های گوناگون بدن می‌رسانند. دوزیستان دارای سه گونه غده به نام‌های غده‌های موکوسی، غده‌های دانه‌دار و غده‌های لوله‌ای هستند. غده‌های موکوسی پوست را نمناک نگاه می‌دارند. غده‌های دانه‌دار از پوست زهر تراوش می‌کنند و غده‌های لوله‌ای از پوست ماده‌ای چسبناک تراوش می‌کنند. ماده‌ی چسبناک برای چسبیدن جانور نر به ماده در هنگام جفت‌گیری کاربرد دارد.
سمندرها بدنی باریک و دراز، دُمی بلند و پاهایی کوتاه با انگشتانی پرده‌دار برای شنا کردن دارند. آنان از دُم خود برای پیشروی در آب بهره می‌برند. بیشتر سمندرها چهار انگشت در دست‌ها یا پاهای جلویی و پنج انگشت در پاها یا پاهای پشتی‌شان دارند. برخی از آنان انگشتان کمتری دارند و برخی نیز بدون پاهای پشتی‌شان هستند.
سمندرها بدنی همانند مارمولک‌ها دارند، ولی با آنان ناهمسان هستند. سمندرها دوزیست هستند، ولی مارمولک‌ها خزنده هستند. سمندرها دارای پوستی بدون پولک هستند، ولی مارمولک‌ها دارای پوستی پولک‌دار هستند. سمندرها پوستی نمناک دارند، ولی مارمولک‌ها پوستی خشک و زبر دارند. سمندرها در آب یا زیستگاه‌های نمناک زندگی می‌کنند، ولی مارمولک‌ها در زیستگاه‌های خشک زندگی می‌کنند. سمندرها چنگال و سوراخ گوش ندارند، ولی مارمولک‌ها دارای چنگال و سوراخ گوش هستند.
برخی از سمندرها بیشتر زندگانی خود را در آب زندگی می‌کنند، برخی همه‌ی زندگی بالغ خود را در خشکی سپری می‌کنند و برخی نیز در هر دو زیستگاه زندگی می‌کنند. سمندرهایی که همه‌ی زندگی خویش را در آب می‌گذرانند، از راه آبشش و سمندرهایی که در خشکی زندگی می‌کنند از راه شُش‌ها دم‌وبازدم انجام می‌دهند. برخی از سمندرهای خشکی‌زی شُش ندارند و از راه پوست و بافت پوششی دهان دم‌وبازدم انجام می‌دهند.
بیشتر سمندرها پوستی رنگارنگ و زهرآگین دارند. آنان غده‌هایی در پشت گردن یا دُم خود دارند که مایعی زهرآگین یا بدمزه از خود بیرون می‌دهند. رنگارنگی و پُررنگی این جانوران، هشداری به شکارگران است تا از آنان دوری کنند. برخی از سمندرها روی پاهای خود می‌ایستند و دُم خود را تکان می‌دهند و با این کار شکارگران را می‌ترسانند. سمندرها این توانایی را دارند که اندام‌های از دست رفته یا آسیب دیده‌ی خود را بازسازی کنند. برخی از سمندرها همانند بسیاری از مارمولک‌ها، رفتار دفاعی خودوابُری دارند. آنان برای فرار از چنگ شکارگران و گیج کردن آنان، دُم خود را وابریده و می‌اندازند. این جانوران می‌توانند دُم جدا شده‌ی خود را دوباره بازسازی کنند.
بیشتر سمندرها در آب تخم‌گذاری می‌کنند و نوزادانی که سر از تخم بیرون می‌آورند تا پایان دگردیسی در آب می‌مانند. برخی از این نوزادان هیچ‌گاه مرحله‌ی دگردیسی را به پایان نمی‌رسانند و برای همیشه لاروگونه می‌مانند. آنان جانوری بالغ ولی نوزادمانند هستند و در پشت سرشان آبشش پَرمانندی دارند. برخی سمندرها در خشکی و در گودال‌های نمناک زیر درختان و سنگ‌ها تخم‌گذاری می‌کنند. نوزادان این سمندرها مرحله‌ی لاروی ندارند و همانند سمندری کامل، ولی کوچک سر از تخم بیرون می‌آورند. شمار کمی از سمندرها نیز زنده‌زا هستند.
سرده‌ی سمندرهای تندابی Rhyacotriton
نام: سمندر تندابی آبشاری Cascade torrent salamander
نام علمی: Rhyacotriton cascadae
پایندگی: گونه‌ی در نزدیکی هشدار (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های معتدل، رودها و چشمه‌های آب شیرین دامنه‌های غربی رشته‌کوه کسکیدز در جنوب ایالت واشینگتن و شمال غربی اورگن در شمال غربی کشور آمریکا در آمریکای شمالی
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۴ تا ۵/۱ سانتی‌متر، دُم کوتاه‌تر از این اندازه (بدن به درازای ۷/۵ تا ۱۱ سانتی‌متر)
نگاره: John P Clare
نام: سمندر تندابی کلمبیا Columbia torrent salamander
نام علمی: Rhyacotriton kezeri
پایندگی: گونه‌ی در نزدیکی هشدار (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های معتدل، رودها و چشمه‌های آب شیرین دامنه‌های غربی رشته‌کوه کسکیدز در غرب ایالت واشینگتن و شمال غربی اورگن در شمال غربی کشور آمریکا در آمریکای شمالی
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۴ تا ۵/۵ سانتی‌متر، دُم کوتاه‌تر از این اندازه (بدن به درازای ۷/۵ تا ۱۱/۵ سانتی‌متر)
نگاره: John P Clare
نام: سمندر تندابی المپیک Olympic torrent salamander
نام علمی: Rhyacotriton olympicus
پایندگی: گونه‌ی آسیب‌پذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جویبارهای جنگل‌های کوهستانی رشته‌کوه المپیک در ایالت واشینگتن در شمال غربی کشور آمریکا در آمریکای شمالی
اندازه: بدن به درازای ۹/۴ تا ۹/۷ سانتی‌متر، دُم کوتاه‌تر از یک دوم درازای بدن
نگاره: John P Clare
(آشنایی بیشتر با سمندر تندابی المپیک)
نام: سمندر تندابی جنوبی Southern torrent salamander
نام علمی: Rhyacotriton variegatus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جویبارهای جنگل‌های دامنه‌های غربی رشته‌کوه کسکیدز در غرب ایالت اورگن و شمال کالیفرنیا در شمال غربی کشور آمریکا در آمریکای شمالی
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۴/۱ تا ۶/۲ سانتی‌متر، دُم کوتاه‌تر از این اندازه (بدن به درازای ۷/۵ تا ۱۱/۵ سانتی‌متر)
نگاره: John P Clare
(آشنایی بیشتر با سمندر تندابی جنوبی)
بن‌مایگان: wikipedia - animaldiversity - amphibiaweb
گردآوری: فرتورچین
