خانواده‌ی سمندران ماری Amphiumidae، خانواده‌ای از زیرراسته‌ی سمندرسانیان پیشرفته، از راسته‌ی دُم‌دارسانان و از رده‌ی دوزیستان هستند. در این خانواده تنها ۳ گونه‌ی سمندرهای ماری تک‌انگشته، دوانگشته و سه‌انگشته جای دارند. گونه‌های خانواده‌ی سمندران ماری تنها در جنوب شرقی کشور آمریکا در آمریکای شمالی یافت می‌شوند. این جانوران بدنی باریک، دراز، استوانه‌ای و مارگونه دارند. آنان همچنین دُمی بلند و فشرده و پاهایی بسیار کوچک با ۱ تا ۳ انگشت دارند. این سمندرها دارای چشمانی بدون پلک و دهانی بدون زبان هستند.
گونه‌های این خانواده همگی آبزی هستند. این جانوران هیچگاه مرحله‌ی دگردیسی را به پایان نمی‌رسانند و برای همیشه لاروگونه و آبزی می‌مانند. با آن‌که در زمان دگردیسی آبشش‌های بیرونی و پَرمانند پشت سرشان ناپدید می‌شوند، ولی یک جفت شکاف آبشش، با آبشش‌های درونی بسیار کارآمد می‌مانند و هیچگاه ناپدید نمی‌شوند. گونه‌های خانواده‌ی سمندران ماری می‌توانند اندام آسیب‌دیده یا جدا شده‌ی بدن خود را بازسازی کنند. آنان همچنین می‌توانند تا ۳ سال بدون خوراک زنده بمانند. در این نوشته با ۳ گونه‌ی این خانواده آشنا می‌شویم.
چند نکته برای آشنایی بیشتر با دوزیستان و سمندرها: سمندر یا آتش‌خوار جانوری دوزیست از راسته‌ی دُم‌دارسانان است. دوزیستان جانورانی خون‌سرد هستند که از دیدگاه فرگشتی میان ماهیان و خزندگان جای می‌گیرند. بیشتر دوزیستان تخم‌گذارند. نوزادی که از تخم بیرون می‌آید لارو نامیده می‌شود. لاروها گام به گام و با فرآیندی به‌نام دگردیسی به جانوری بالغ دگرگون می‌شوند. دوزیستان نوزادی خود را در آب و بزرگسالی خود را در خشکی و آب زندگی می‌کنند. آنان بدنی برهنه و بدون پولک دارند. بیشتر دوزیستان از راه شُش‌ها و پوست خود دم‌وبازدم انجام می‌دهند. پوست باید همیشه نمناک باشد تا بتواند اکسیژن را دریافت کند. اگر پوست آنان خشک شود، نمی‌توانند دم‌وبازدم انجام دهند، پس می‌میرند. اکسیژن دریافت شده از راه پوست به درون رگ‌های خونی زیر پوست می‌رود و رگ‌ها نیز اکسیژن را به بخش‌های گوناگون بدن می‌رسانند. دوزیستان دارای سه گونه غده به نام‌های غده‌های موکوسی، غده‌های دانه‌دار و غده‌های لوله‌ای هستند. غده‌های موکوسی پوست را نمناک نگاه می‌دارند. غده‌های دانه‌دار از پوست زهر تراوش می‌کنند و غده‌های لوله‌ای از پوست ماده‌ای چسبناک تراوش می‌کنند. ماده‌ی چسبناک برای چسبیدن جانور نر به ماده در هنگام جفت‌گیری کاربرد دارد.
سمندرها بدنی باریک و دراز، دُمی بلند و پاهایی کوتاه با انگشتانی پرده‌دار برای شنا کردن دارند. آنان از دُم خود برای پیشروی در آب بهره می‌برند. بیشتر سمندرها چهار انگشت در دست‌ها یا پاهای جلویی و پنج انگشت در پاها یا پاهای پشتی‌شان دارند. برخی از آنان انگشتان کمتری دارند و برخی نیز بدون پاهای پشتی‌شان هستند.
سمندرها بدنی همانند مارمولک‌ها دارند، ولی با آنان ناهمسان هستند. سمندرها دوزیست هستند، ولی مارمولک‌ها خزنده هستند. سمندرها دارای پوستی بدون پولک هستند، ولی مارمولک‌ها دارای پوستی پولک‌دار هستند. سمندرها پوستی نمناک دارند، ولی مارمولک‌ها پوستی خشک و زبر دارند. سمندرها در آب یا زیستگاه‌های نمناک زندگی می‌کنند، ولی مارمولک‌ها در زیستگاه‌های خشک زندگی می‌کنند. سمندرها چنگال و سوراخ گوش ندارند، ولی مارمولک‌ها دارای چنگال و سوراخ گوش هستند.
برخی از سمندرها بیشتر زندگانی خود را در آب زندگی می‌کنند، برخی همه‌ی زندگی بالغ خود را در خشکی سپری می‌کنند و برخی نیز در هر دو زیستگاه زندگی می‌کنند. سمندرهایی که همه‌ی زندگی خویش را در آب می‌گذرانند، از راه آبشش و سمندرهایی که در خشکی زندگی می‌کنند از راه شُش‌ها دم‌وبازدم انجام می‌دهند. برخی از سمندرهای خشکی‌زی شُش ندارند و از راه پوست و بافت پوششی دهان دم‌وبازدم انجام می‌دهند.
بیشتر سمندرها پوستی رنگارنگ و زهرآگین دارند. آنان غده‌هایی در پشت گردن یا دُم خود دارند که مایعی زهرآگین یا بدمزه از خود بیرون می‌دهند. رنگارنگی و پُررنگی این جانوران، هشداری به شکارگران است تا از آنان دوری کنند. برخی از سمندرها روی پاهای خود می‌ایستند و دُم خود را تکان می‌دهند و با این کار شکارگران را می‌ترسانند. سمندرها این توانایی را دارند که اندام‌های از دست رفته یا آسیب دیده‌ی خود را بازسازی کنند. برخی از سمندرها همانند بسیاری از مارمولک‌ها، رفتار دفاعی خودوابُری دارند. آنان برای فرار از چنگ شکارگران و گیج کردن آنان، دُم خود را وابریده و می‌اندازند. این جانوران می‌توانند دُم جدا شده‌ی خود را دوباره بازسازی کنند.
بیشتر سمندرها در آب تخم‌گذاری می‌کنند و نوزادانی که سر از تخم بیرون می‌آورند تا پایان دگردیسی در آب می‌مانند. برخی از این نوزادان هیچگاه مرحله‌ی دگردیسی را به پایان نمی‌رسانند و برای همیشه لاروگونه می‌مانند. آنان جانوری بالغ ولی نوزادمانند هستند و در پشت سرشان آبشش پَرمانندی دارند. برخی سمندرها در خشکی و در گودال‌های نمناک زیر درختان و سنگ‌ها تخم‌گذاری می‌کنند. نوزادان این سمندرها مرحله‌ی لاروی ندارند و همانند سمندری کامل، ولی کوچک سر از تخم بیرون می‌آورند. شمار کمی از سمندرها نیز زنده‌زا هستند.
سرده‌ی سمندرهای ماری Amphiuma
نام: سمندر ماری تک‌انگشته One-toed amphiuma
نام علمی: Amphiuma pholeter
پایندگی: گونه‌ی در نزدیکی هشدار (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: گل و لای بستر آبگیرها و جویبارهای جنوب ایالت جورجیا، شمال غربی فلوریدا، جنوب آلاباما و جنوب شرقی می‌سی‌سی‌پی در جنوب شرقی کشور آمریکا در آمریکای شمالی
اندازه: بدن به درازای ۲۲ تا ۳۳ سانتی‌متر، دُم ۲۵ درصد درازای بدن
نگاره: Nick Scobel
(آشنایی بیشتر با سمندر ماری تک‌انگشته)
نام: سمندر ماری دوانگشته Two-toed amphiuma
نام علمی: Amphiuma means
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: باتلاق‌ها، بایوها، دریاچه‌ها، آبگیرها و چمن‌زارهای نمناک جنوب شرقی ایالت ویرجینیا، شرق کارولینای شمالی، کارولینای جنوبی، جنوب جورجیا، جنوب آلاباما، فلوریدا، جنوب می‌سی‌سی‌پی، آرکانزاس، لوئیزیانا و جنوب شرقی تگزاس در جنوب شرقی کشور آمریکا در آمریکای شمالی
اندازه: وزن ۳۹ تا ۱۰۴۲ گرم، بدن به درازای ۳۴/۸ تا ۱۱۶ سانتی‌متر، دُم ۲۰ تا ۲۵ درصد درازای بدن
نگاره: Daniel Thompson
(آشنایی بیشتر با سمندر ماری دوانگشته)
نام: سمندر ماری سه‌انگشته Three-toed amphiuma
نام علمی: Amphiuma tridactylum
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: دریاچه‌ها، مرداب‌ها، بایوها و جویبارهای منطقه‌های تپه‌ای شرق ایالت تگزاس، جنوب شرقی اکلاهما، لوئیزیانا، آرکانزاس، می‌سی‌سی‌پی، آلاباما، غرب تنسی، غرب کنتاکی و جنوب میزوری در جنوب شرقی کشور آمریکا در آمریکای شمالی
اندازه: وزن ۴۹۵ گرم برای نرها و ۴۰۵ گرم برای ماده‌ها، بدن به درازای ۴۶ تا ۱۰۶ سانتی‌متر، دُم ۲۵ درصد درازای بدن
نگاره: J.D. Willson
(آشنایی بیشتر با سمندر ماری سه‌انگشته)
بن‌مایگان: wikipedia - animaldiversity - amphibiaweb
گردآوری: فرتورچین
