جانوران مهره‌دار - دوزیستان: گونه‌های خانواده‌ی قورباغه‌های جعفری

جانوران مهره‌دار - دوزیستان: گونه‌های خانواده‌ی قورباغه‌های جعفری

خانواده‌ی قورباغه‌های جعفری Pelodytidae، خانواده‌ای از زیرراسته‌ی میان‌غوک‌سانیان، از راسته‌ی بی‌دُم‌سانان و از رده‌ی دوزیستان هستند. در این خانواده تنها چهار گونه‌ی قورباغه‌های جعفری معمولی، ایبریایی، قفقازی، لوسیتانیایی و هسپریدس جای دارند. گونه‌های خانواده‌ی قورباغه‌های جعفری در جنوب غربی قاره‌ی اروپا و منطقه‌ی قفقاز زندگی می‌کنند. این جانوران بدنی کوتاه و بدون دُم، پوستی ناهموار، چشمانی درشت با مردمک عمودی و دست‌هایی کوتاه و پاهایی بلند دارند. همچنین گونه‌های این خانواده همگی خشکی‌زی و دالان‌ساز هستند. قورباغه‌ی جعفری لوسیتانیایی با درازای ۴ سانتی‌متر و قورباغه‌ی جعفری قفقازی با درازای ۶ سانتی‌متر، کوچک‌ترین و بزرگ‌ترین گونه‌های خانواده‌ی قورباغه‌های جعفری به‌شمار می‌روند. در این نوشته با ۵ گونه‌ی این خانواده آشنا می‌شویم.
چند نکته برای آشنایی بیشتر با دوزیستان و قورباغه‌ها: قورباغه یا غوک جانوری دوزیست از راسته‌ی بی‌دُم‌سانان است. دوزیستان جانورانی خون‌سرد هستند که از دیدگاه فرگشتی میان ماهیان و خزندگان جای می‌گیرند. بیشتر دوزیستان تخم‌گذارند. نوزادی که از تخم بیرون می‌آید لارو نامیده می‌شود. لاروها گام به گام و با فرآیندی به‌نام دگردیسی به جانوری بالغ دگرگون می‌شوند. دوزیستان نوزادی خود را در آب و بزرگسالی خود را در خشکی و آب زندگی می‌کنند. آنان بدنی برهنه و بدون پولک دارند. بیشتر دوزیستان از راه شش‌ها و پوست خود دم‌وبازدم انجام می‌دهند. پوست باید همیشه نمناک باشد تا بتواند اکسیژن را دریافت کند. اگر پوست آنان خشک شود، نمی‌توانند دم‌وبازدم انجام دهند، پس می‌میرند. اکسیژن دریافت شده از راه پوست به درون رگ‌های خونی زیر پوست می‌رود و رگ‌ها نیز اکسیژن را به بخش‌های گوناگون بدن می‌رسانند. دوزیستان دارای سه گونه غده به نام‌های غده‌های موکوسی، غده‌های دانه‌دار و غده‌های لوله‌ای هستند. غده‌های موکوسی پوست را نمناک نگاه می‌دارند. غده‌های دانه‌دار از پوست زهر تراوش می‌کنند و غده‌های لوله‌ای از پوست ماده‌ای چسبناک تراوش می‌کنند. ماده‌ی چسبناک برای چسبیدن جانور نر به ماده در هنگام جفت‌گیری کاربرد دارد.
قورباغه‌ها خونسرد هستند، به‌گونه‌ای که درجه‌ی دمای بدن آنان، همانند درجه‌ی دمای هوا یا آب پیرامون آنان است. زمانی که بدن‌شان سرد می‌شود، آفتاب می‌گیرند تا گرم شوند و زمانی که بدن‌شان بیش از اندازه گرم می‌شود، به درون آب می‌روند تا خنک شوند. قورباغه‌ها در آب تخم‌گذاری می‌کنند. تخم‌های آنان درون لایه‌ای از ماده‌ای ژلاتینی جای گرفته‌اند. هنگامی که نوزاد سر از تخم بیرون می‌آورد، مانند ماهیان باله دارد. او می‌تواند با باله‌ها و دُم بلندش شنا کند. قورباغه‌ی نابالغ از راه آبشش دم‌وبازدم انجام می‌دهد و تا زمانی که به بلوغ نرسیده است از آب بیرون نمی‌آید. با رشد نوزاد قورباغه، نخست پاهای پشتی و پس از آن پاهای جلویی او رشد می‌کنند. سپس شش‌ها بزرگ می‌شوند و قورباغه‌ی جوان با نگه داشتن سر خود در بالای آب، می‌تواند دم‌وبازدم انجام داده و کم‌کم از آب بیرون بیاید. رفته رفته دُم او کوتاه‌تر می‌شود تا این‌که قورباغه‌ی جوان همانند قورباغه‌های بالغ می‌شود.
قورباغه‌ها دارای بدنی کوتاه و بدون دُم هستند. آنان همچنین زبان چسبنده‌ی درازی دارند. درازای این زبان کم‌وبیش یک سوم درازای بدن آن‌هاست. زبان قورباغه‌ها به‌جای پشت در جلوی دهان آنان جای گرفته است. آنان زبان خود را به بیرون پرتاب می‌کنند و با آن حشرات را شکار می‌کنند. زبان نیرومند آنان می‌تواند با سرعت فراوانی به شکار رسیده و با گرفتن آن به سوی دهان بازگردد. قورباغه‌ها دندان‌هایی به‌نام وومرین دارند که در آرواره‌ی بالا و در بخش جلویی دهان آنان جای گرفته است. دندان‌های آرواره‌ی بالایی کم‌توانند، آرواره‌ی پایینی نیز دندان ندارند. از همین روی قورباغه‌ها نمی‌توانند خوراک را بجوند. آنان این دندان‌ها را برای گرفتن و نگه داشتن شکار به‌کارگیری می‌کنند و سپس خوراک را یک‌جا فرو می‌برند. قورباغه‌ها گوش بیرونی ندارند. به‌جای آن تمپانوم یا طبل‌گوش یا پرده‌گوش دارند که در دو سوی سر آنان جای دارد. موج‌های صدا پرده‌گوش را می‌لرزاند، سپس پرده‌گوش موج‌ها را به گوش میانی و گوش میانی موج‌ها را به مغز می‌رساند.
قورباغه‌های نر دارای کیسه‌های صدای درونی در گلو یا دو سوی گردن هستند. با آن‌که این کیسه‌ها در درون بدن قورباغه جای دارند، ولی در زمانی که از هوا پُر می‌شوند، پوست نرم بیرونی بدن نیز باد کرده و برآمده می‌شود. به‌کارگیری کیسه‌ی صدا بدین گونه است که قورباغه‌ی نر هوا را فرو برده و سوراخ‌های بینی و دهان خود را می‌بندد. سپس با فشار، هوا را میان دهان و شش‌های خود پس و پیش می‌کند. زمانی صدا پدید می‌آید که هوا از روی تارهای آوایی گذر کند و آن‌ها را بلرزاند. زمانی که قورباغه آواز می‌خواند، کیسه‌های صدا همانند یک تشدیدگر کار می‌کند و توان صدای قورباغه را افزایش می‌دهد. 
قورباغه‌ها و وزغ‌ها همانند یکدیگرند، ولی ناهمگونی‌هایی با یکدیگر دارند. بیشتر قورباغه‌ها پوستی هموار، نرم و نمنک دارند و در نزدیکی آب‌ها زندگی می‌کنند. ولی بیشتر وزغ‌ها پوستی ناهموار، خشک و زگیل‌مانند دارند و بیشتر خشکی‌زی هستند. قورباغه‌ها دست‌هایی کوتاه و پاهایی بلند دارند، از همین روی به‌جای راه رفتن، می‌جهند. ولی وزغ‌ها دست‌ها و پاهایی هم‌اندازه دارند، از همین روی به‌جای پریدن، راه می‌روند. بیشتر قورباغه‌ها انگشتانی پرده‌دار برای شنا کردن دارند، ولی وزغ‌ها دارای انگشتانی بدون پرده هستند.
برخی از قورباغه‌ها درختی هستند و بسیار کم به روی زمین می‌آیند. برخی نیز دالان‌ساز هستند و در زیر زمین زندگی می‌کنند و تنها برای زادآوری به روی زمین می‌آیند. گروهی از قورباغه‌ها زهرآگین هستند، به‌گونه‌ای که برخی از آنان از زهرآگین‌ترین جانوران خشکی‌زی زمین به‌شمار می‌روند.

 

سرده‌ی Pelodytes

 

قورباغه‌ی جعفری لوسیتانیایی

نام: قورباغه‌ی جعفری لوسیتانیایی Lusitanian parsley frog
نام علمی: Pelodytes atlanticus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های مرکز و غرب کشور پرتغال در جزیره‌مانند ایبری در جنوب غربی قاره‌ی اروپا
اندازه: بدن به درازای ۳/۵ سانتی‌متر برای نرها و ۴ سانتی‌متر برای ماده‌ها

نگاره: David Broek

 

قورباغه‌ی جعفری قفقازی

نام: قورباغه‌ی جعفری قفقازی Caucasian parsley frog
نام علمی: Pelodytes caucasicus
پایندگی: گونه‌ی در نزدیکی هشدار (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های معتدل، درختچه‌زارهای معتدل، رودها و مرداب‌ها و چشمه‌های آب شیرین بخش‌هایی از کشورهای آذربایجان، گرجستان، روسیه، ترکیه و ارمنستان در منطقه‌ی قفقاز
اندازه: بدن به درازای ۵ تا ۶ سانتی‌متر

نگاره: Peter W

 

قورباغه‌ی جعفری هسپریدس

نام: قورباغه‌ی جعفری هسپریدس Hesperides' parsley frog
نام علمی: Pelodytes hespericus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های کوهستانی مرکز و شرق کشور اسپانیا در جزیره‌مانند ایبری در جنوب غربی قاره‌ی اروپا
اندازه: بدن به درازای ۳/۵ تا ۳/۹ سانتی‌متر برای نرها و ۴/۳ سانتی‌متر برای ماده‌ها

نگاره: Fernando Iglesias

 

قورباغه‌ی جعفری ایبریایی

نام: قورباغه‌ی جعفری ایبریایی Iberian parsley frog
نام علمی: Pelodytes ibericus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: منطقه‌های باز، بوته‌زارها، درخت‌زارها، مرداب‌ها، کشت‌زارها و باغ‌های جنوب شرقی کشور پرتغال و جنوب اسپانیا در جزیره‌مانند ایبری در جنوب غربی قاره‌ی اروپا
اندازه: بدن به درازای ۴ سانتی‌متر برای نرها و ۴/۲ سانتی‌متر برای ماده‌ها

نگاره: Christophe Dufresnes
(آشنایی بیشتر با قورباغه‌ی جعفری ایبریایی)

 

قورباغه‌ی جعفری معمولی

نام: قورباغه‌ی جعفری معمولی Common parsley frog
نام علمی: Pelodytes punctatus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: درخت‌زارها، منطقه‌های باز، کشت‌زارها، آبگیرها، استخرها و جویبارهای کشورهای فرانسه، اسپانیا، پرتغال و شمال غربی ایتالیا در جنوب غربی قاره‌ی اروپا
اندازه: بدن به درازای ۳/۵ سانتی‌متر برای نرها و ۴/۵ سانتی‌متر برای ماده‌ها

نگاره: António A Gonçalves
(آشنایی بیشتر با قورباغه‌ی جعفری معمولی)

 

بن‌مایگان: wikipedia - animaldiversity - amphibiaweb
گردآوری: فرتورچین

۵
از ۵
۸ مشارکت کننده